Jak bronić, czyli o sposobach organizacji gry defensywnej

W grze obronnej wyróżnia się dwie podstawowe strategie (zwane również sposobami organizacji w defensywie): obronę indywidualną oraz obronę strefową. Pierwsza z nich zakłada, że każdy z zawodników uczestniczących grze defensywnej odpowiada za konkretnego rywala, w drugiej natomiast gracze są odpowiedzialni za przypisaną im strefę (sektor) boiska. Jest jeszcze strategia pośrednia, o której wypada wspomnieć, tj. łącząca w sobie dwie powyższe strategia obrony kombinowanej, w której część zawodników odpowiada za przydzielonych im rywali, pozostali zaś – za strefy. O ile podział ten nie budzi większych wątpliwości i jest znany – choćby w zarysie – większości kibiców, nie jest on jednak kompletny. Zarówno bowiem przy obronie indywidualnej, jak i strefowej, możemy mieć do czynienia albo z kryciem indywidualnym (1na1), albo strefowym. Miłosz Stępiński posługuje się tutaj sformułowaniem formy obrony. Poniżej formy te zostaną pokrótce przybliżone. 

Jest to zdecydowanie najprostsza spośród omawianych form obrony. Zawodnicy mają uprzednio przydzielonych do krycia wskazanych rywali i kryją ich przez całą fazę obrony, bez względu na to, w jakiej strefie znajduje się przeciwnik. Innymi słowy, po stracie piłki piłkarz ma za zadanie odnaleźć „swojego” przeciwnika i następnie podążać za nim aż do mementu odzyskania futbolówki. 

Trafnie Miłosz Stępiński wprowadza tutaj sformułowanie punkt wejścia w strefę. Przetłumaczenie bowiem angielskiego man-to-man cover with zonal marking jako obrona indywidualna z kryciem strefowym byłoby bowiem nie tylko mylące, ale również nie oddawałoby istoty tej formy gry defensywnej. Jej założenie jest następujące: wraz ze stratą piłki zawodnicy tej drużyny przejmują do krycia rywali, którzy w momencie utraty futbolówki znajdowali się w tej samej strefie (tj. w najbliższej odległości); następnie podążają zań aż do odzyskania piłki, bez względu na strefę, w jakiej znajduje się dany rywal. 

Bodaj najtrudniejszą, a już z pewnością najbardziej podchwytliwą formą organizacji gry obronnej, jest obrona strefowa z kryciem 1na1. Forma ta bywa często intuicyjnie mylona z obroną strefową z kryciem strefowym. Tak różnicę pomiędzy nimi tłumaczy Arrigo Sacchi, który w prowadzonym przez siebie Milanie z powodzeniem wprowadził obronę strefową z kryciem strefowym. Cytowany przez Jonathana Wilsona w Odwróconej piramidzie, tak tłumaczy różnicę między dwoma formami obrony strefowej: Opracowana przez [Nilsa] Liedholma [poprzednika Sacchiego w Milanie – przyp. MJ] strategia krycia nie była tak naprawdę kryciem strefowym. Mój system jest inny. Obowiązek krycia atakującego piłkarza drużyny przechodził z zawodnika na zawodnika, w miarę jak przemieszczał się on pomiędzy poszczególnymi strefami. System Liedholma opierał się wprawdzie na strefach, stanowił on jednak połączenie krycia strefowego z kryciem jeden na jeden. Gracze kryli konkretnych zawodników znajdujących się wewnątrz ich stref.

Obrona strefowa z kryciem 1na1 polega na tym, że zawodnik drużyny broniącej zajmuje w fazie obrony miejsce w określonej strefie, a za punkt odniesienia obiera znajdującego się najbliżej niego (w tej właśnie strefie) rywala oraz piłkę. To, jak w strefie porusza się obrońca, uzależnione jest więc – po pierwsze – od ruchów znajdującego się w niej rywala oraz – po drugie – od tego, gdzie w danym momencie jest piłka. Im bliżej rywala w danej strefie znajdzie się futbolówka, tym krótsze krycie. Kiedy rywal opuści daną strefę, dochodzi do przekazania krycia pomiędzy broniącymi.

Przy obronie strefowej z kryciem strefowym zawodnik zajmuje miejsce w określonej strefie, a punktem odniesienia są dlań pozostali zawodnicy drużyny broniącej (oraz oczywiście piłka). Innymi słowy, każdy z graczy musi być świadomy ustawienia swoich partnerów i kontrolować ich ruchy w trakcie gry. Blok obronny musi zaś funkcjonować jako całość i jako całość przesuwać się za piłką tak wzdłuż, jak i wszerz boiska, do tego w sposób wysoce zsynchronizowany. Zarazem jednak, gdy w danej strefie pojawi się rywal, zawodnik broniący powinien ustawić się w taki sposób, by poza obserwowaniem ruchów kolegów i dostosowywaniem doń swej pozycji, być również gotowym do krycia rywala znajdującego się w jego strefie.

W obronie strefowej z kryciem strefowym – przynajmniej w teorii – blok obronny jest więc bardziej szczelny niż w przypadku obrony strefowej z kryciem 1na1, przy której drużynie atakującej łatwiej jest tworzyć wolne przestrzenie dzięki inteligentnej grze bez piłki, w szczególności zaś poprzez odciąganie broniących na granice poszczególnych stref (w tzw. międzystrefy). 

1. Jens Bangsbo, Birger Peitersen, Defensive soccer tactics, 2001.

2. Miłosz Stępiński, Taktyka współczesnej piłki nożnej, 2008.

3. Jonathan Wilson, Odwrócona piramida, 2008.